Informatie over de Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA)
Per jaar lopen in Nederland naar schatting ruim 100.000 mensen een soa op. Sommige soa hebben ernstige gevolgen, als ze niet op tijd worden behandeld. Gelukkig zijn de meeste soa gemakkelijk te genezen. Soa zijn besmettelijk. Je kunt een soa hebben zonder dat je er iets van merkt. Ook dan kun je een soa (ongemerkt) doorgeven.
Snelmenu
- Hoe loop je het op?
- Klachten en behandeling
- Wanneer een soa-test?
- Waar kun je een soa-test laten doen?
- Behandeling
- Kosten
Voorbeelden van soa zijn: chlamydia, genitale wratten, herpes genitalis, gonorroe, hepatitis B en syfilis, trichomonas, en hiv, het virus dat aids veroorzaakt.
Hoe loop je het op?
Soa worden overgedragen via sperma, bloed, vaginaal vocht en bij contact tussen slijmvliezen. Slijmvliezen zitten onder andere in de anus, penis, de vagina en de mond.
De meeste soa worden opgelopen bij onveilig vrijen. Onveilig vrijen is:
- Vaginale geslachtsgemeenschap zonder condoom
- Anale geslachtsgemeenschap zonder condoom
- Orale seks (pijpen en beffen) zonder condoom of beflapje
Een aantal soa is ook overdraagbaar via bloed. Je kunt ze oplopen als gevolg van een onhygiënische tatoeage of piercing. Of als je bij drugsgebruik naalden, spuiten of andere attributen van een ander gebruikt. Hiv, hepatitis B en syfilis kunnen tijdens de zwangerschap worden overgedragen van moeder op kind. Hiv, hepatitis B, syfilis, chlamydia, herpes genitalis en gonorroe kunnen tijdens de geboorte worden overgedragen op de baby.
Een soa krijg je niet door uit het kopje van een ander te drinken. Je krijgt het ook niet via een hoestbui, insectenbeten of een vieze WC-bril. Ook in het zwembad loop je geen risico.
Klachten en behandeling
SOA geven zowel bij mannen als vrouwen meestal geen klachten. Of ze zijn zo vaag dat je er geen last van hebt. Als er klachten zijn gaat het meestal om:
- Afscheiding of pus uit penis, vagina of anus. Bij vrouwen is de afscheiding vaak meer dan normaal. De afscheiding kan waterig, melkachtig, gelig of groenig van kleur zijn en anders ruiken
- Branderig gevoel, geïrriteerdheid, pijn bij of na het plassen of kleine beetjes moeten plassen
- Zweertjes, wratjes, blaasjes op de penis, vagina, anus of mond
- Jeuk in het schaamhaar, aan de eikel, schaamlippen of anus
- Gezwollen klieren in de liezen
- Pijn in één of beide (bij-)balle
- Pijn in de onderbuik
- Pijn bij het vrijen, of onregelmatig of abnormaal bloedverlies, bijvoorbeeld na het vrijen of tussen twee menstruatieperioden in
Deze klachten kunnen ook symptomen zijn van andere ziekten.
Soa gaan nooit vanzelf over. Als je onveilig hebt gevreeën en denkt dat je een soa hebt opgelopen, blijf daar dan niet mee rondlopen. Soa kunnen nare gevolgen hebben. Ook ben je besmettelijk voor anderen, als je een soa-infectie hebt. Bovendien is het risico dat je hiv oploopt groter als je al een soa hebt. Daarom is het belangrijk dat je naar een arts gaat en je laat onderzoeken. Zeg dat je onveilig hebt gevreeën, dan weet de arts dat hij je moet controleren op soa.
Er kunnen verschillende aanleidingen zijn om een soa-test te laten doen:
- Het kan zijn dat je onveilig hebt gevreeën, en dat je bang bent dat je iets hebt opgelopen
- Ook als het condoom is gescheurd tijdens het vrijen, kun je ongerust zijn dat je een soa hebt opgelopen
- Het kan zijn dat je gewaarschuwd bent door een partner of ex-partner, die een soa heeft en die dat mogelijk aan jou heeft overgedragen
- Ook lichamelijke klachten, na onveilig vrijen, kunnen aanleiding zijn voor een soa-test. Mogelijke verschijnselen bij soa zijn: meer afscheiding uit vagina of penis of andere afscheiding dan normaal, blaasjes, wondjes of wratjes op of rond de geslachtsdelen, pijn bij het plassen of buikpijn, bloedverlies tussen menstruatie door
- Je hebt een vaste relatie en wilt zonder condooms vrijen. Stel dan eerst vast welke risico’s jullie in het verleden hebben gelopen.
- Om zeker te zijn dat jij en je partner geen soa hebben, kunnen jullieje allebei laten onderzoeken
- Je bent zwanger en wilt het risico dat je een soa overdraagt op je kind voorkomen
- Een andere belangrijke reden voor soa-test is zekerheid over je eigen gezondheid. Sommige soa zijn sluipend aanwezig. Als je in het verleden wel eens onveilig hebt gevreeën, kun je een soa-test én een hiv-test laten doen
Wanneer een soa-test?
Als je onveilig hebt gevreeën of als het condoom is gescheurd, moet je minimaal één week wachten met een soa-test. Na die week is het pas zinvol om je te laten testen. Heb je klachten, ga dan direct naar een arts. Een hiv-test is pas drie maanden nadat je onveilig hebt gevreeën zinvol. Het duurt drie maanden voordat er antistoffen tegen hiv in je bloed zijn aangemaakt en de arts kan bepalen of je seropositief bent.
Waar kun je een soa-test laten doen?
Voor een soa-test kun je terecht bij ons. Alle artsen hebben beroepsgeheim. Zij mogen geen informatie over jou aan anderen geven. Bovendien bestaat er de mogelijkheid om je anoniem te laten testen.
Verder kun je voor een soa-test ook terecht bij de huisarts. De huisarts kan je ook doorverwijzen naar een dermatoloog (specialist huid- en geslachtsziektenspecialist) of gynaecoloog (vrouwenarts). Het ziekenfonds vergoedt deze behandelingen.
Bij sommige GGGD-afdelingen kun je gratis een behandeling van soa doen. Dit kan in ieder geval wel bij de GGGD op de Weesperplein 1 in Amsterdam
Behandeling
Als je (denkt dat je) een soa hebt, ga dan naar een arts. Ook al verdwijnen de klachten of worden ze minder, behandeling is altijd nodig. Zelfs een arts kan pas na onderzoek vertellen of je een soa hebt en zo ja, welke.
Zeg tegen de arts dat je denkt dat je een soa hebt. Hij/zij kan er dan gericht op onderzoeken.
Alle artsen hebben beroepsgeheim. Ze mogen geen informatie van jou doorgeven aan anderen. Ook niet aan je ouders. De meeste soa zijn eenvoudig te genezen. Andere soa raak je nooit meer kwijt als je ze eenmaal hebt opgelopen. Soms kun je wel de klachten bestrijden, zoals bij herpes genitalis en genitale wratten. Omdat het virus in het lichaam aanwezig blijft, komen de verschijnselen soms terug. Dat gebeurt vaak als je weerstand vermindert, bijvoorbeeld omdat je gestresst bent of bij griep.
Er zijn geen medicijnen om hiv en aids te genezen. Welke behandeling wordt voorgeschreven, verschilt per soa. Ook de duur van de behandeling is per soa verschillend. Meestal wordt afgeraden om tijdens de behandeling te vrijen. Je lichaam kan zich dan herstellen en je voorkomt dat je de soa aan je partner overdraagt. Als je toch wilt vrijen, gebruik dan een condoom. Om te voorkomen dat jij en je partner elkaar over en weer blijven besmetten, is het van belang dat je partner(s) zich ook laat (laten) behandelen. Als je onveilig vrijt kun je steeds opnieuw een soa oplopen
Kosten
Een SOA consult kost €25 + €7,5 administratie kosten. Voor de laboratorium kosten krijg je een rekening thuis. Soms vergoed je verzekering de laboratorium kosten. Anoniemtesten is ook mogelijk. Je dient dan naast de consultkosten een toeslag van €17,50 te betalen, omdat bij een afwijkende uitslag het laboratorium soms aanvullende berekend worden.
